سردخانه فضایی محصور شده ای است که با هدف حفظ و سالم نگه داشتن مواد غذایی, گوشت، مرغ ،لبنیات، مواد آزمایشگاهی و دارویی و حتی انواع لوازم الکترونیکی ساخته شده است.
تعریف سردخانه
سردخانه فضایی محصور شده ای است که با هدف حفظ و سالم نگه در سردخانه ها می شود دما و رطوبت را کنترل کرد و تمام مواد داخلش رو منجمد کرد تا از فاسد شدن انواع مواد جلوگیری کند و همین طور می توان طول عمر مواد غذایی رو تا حدی بالا برد. استفاده ی درست و بهینه از سردخانه ها باعث می شود که تمامی مواد غدایی که در خود جای داده است رو سرد نگه داشت تا کیفیت آن ها ذره ای کم نشود و هر موادی که در سردخانه قرار دارد مثل روز اول سالم و تازه بمانند.
داشتن مواد غذایی, گوشت – مرغ – لبنیات و میوه ها – مواد آزمایشگاهی و دارویی و حتی انواع لوازم الکترونیکی ساخته شده است. به طور کلی سردخانه را می توان مجموعه ای از دستگاه های تولید برودت توصیف کرد که پس از تولید سرما، آن را به داخل فضای عایقی هدایت و دمای آنجا را تا حد نیاز کاهش داد.
سردخانه صنعتی
سردخانه های صنعتی معمولا قابل حمل طراحی و ساخته می شوند. تمامی تجهیزات و تاسیسات لازم برای ساخت سردخانه در یک کانتینر نصب می شود که در صورت لزوم بشود سردخانه را حمل کرد و در بعضی شرایط سردخانه ها را به صورت ثابت راه اندازی می کنند برای راه اندازی سردخانه ثابت باید ابتدا انبار ساختمانی رو طراحی کنید و سپس تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز را در ساختمان مورد نظرتان جای گذاری و نصب کنید.
سردخانه های صنعتی به صورت تک مداره یا دو مداره و به صورت ثابت و متحرک ساخته می شوند که هر کسی نسبت به شرایط و نیاز خود میتواند این دستگاه ها را سفارشی کند و اندازه ی مورد نیاز خود را خریداری کند. لازم به ذکر است که از این مدل تجهیزات صنعتی برای ذخیره و انبار انواع دارو ها نیز استفاده میشود که دارای ابعاد بزرگی هستند و از چندین اتاق تشکیل شده اند که سرمای هر اتاق متناسب با نوع مواد تنظیم می شود.
شاید برخی افراد تصور کنند که سردخانه هایی که درون مکان های مختلف استفاده میشوند ثابت هستند و افرادی که قصد جابجایی داشته باشند نمی توانند آنها را از جایی به جای دیگر انتقال دهند اما اینگونه نیست و با پیشرفت علم و تکنولوژی در این زمینه ، شرکت های معتبری تواسنته اند انواع مدل های سردخانه متحرک را هم طراحی کرده و عرضه کنند تا نیاز افراد زیادی را بر طرف کنند.
تاریخچه تاسیس سرخانه ها
نخستین سردخانه ها به اواخر قرن نوزدهم میلادی برمی گردد که از سیستم های سرمایشی با محفظه های کوچکی استفاده می شد در اوایل قرن بیستم گازهای فریونی پا به میدان گذاشتند با عمکردی عالی و بدون بروز مسمومیتی که داشتند باعث شد که این صنعت بسیار گسترده تر شود و از همین رو اولین یخچال های صنعتی و خانگی متولد شدند. که به مرور زمان این سردخانه های کوچک جای خود را به سیستم های سرمایشی و یخچال های بزرگتر و پیشرفته تری دادند که حتی در ابعاد های چند هزار متری با قابلیت های بسیاری ساخته می شوند.
گازهای فریونی به دلیل داشتن مشکلات زیست محیطی استفاده از آن ها در سال 1985 محدود شد. و همین عمر باعث شد که شرکت های بزرگ به فکر استفاده از گازهای جایگزین شوند. بعد از سال ها تلاش و آزمایشاتی که توسط شرکت ها انجام شد توانستند بعد از گذشت 30 سال استفاده از گازهای فریونی اولین دستگاه های سرماساز را به صورت رسمی و قانونی تولید و مورد استفاده شود.
برای اولین بار از سردخانه ها در کارخانه های تولیدی آبجو سازی استفاده شد برای نخستین بار از گاز آمونیاک در کشور فرانسه استفاده شد و بعدها امریکایی‌ها نیز به استفاده از این گاز به عنوان مبرد روی آوردند. در سال 1900 میلادی به صورت رسمی دستگاه‌های تبرید تراکمی وارد بازار تجاری شدند و در صنایع غذایی، شیمیایی و یخ سازی مورد استفاده قرار گرفتند.
سردخانه ها از چهار قسمت اصلی ساخته میشوند:
کمپرسور
کندانسور
شیر انبساط
اواپراتور
باید در راه اندازی سردخانه ها و از هدررفت انرژی، تمامی بخش های اتاقک سردخانه شامل دیوارها، سقف و کف آن می‌بایست عایق شود. نوع و ضخامت عایق بندی تأثیر بسزایی در جلوگیری از اتلاف انرژی و افزایش عمر سیستم برودتی و در نهایت پیشگیری از فاسد شدن مواد نگهداری شده دارد. بسته به اندازه سردخانه و میزان حجم محصولات بارگیری شده و همین طور نوع و مدت زمان نگهداری محصول، ظرفیت برودتی سردخانه و به تبع آن توان کمپرسور، کندانسور و اواپراتور تغییر می‌کند.
سردخانه‌ها بر اساس سیکل تبرید تراکمی کار می‌کند و بسته به ظرفیت برودتی مورد نیاز میتواند از نوع فریونی، رک و یا آمونیاکی باشد. از سردخانه هایی که دمای بالای صفر درجه دارند معمولاً برای نگهداری میوه و سبزیجات و یا نگهداری کوتاه مدت و توزیع گوشت، مرغ و ماهی استفاده میشود.
سردخانه تراکمی چیست؟
سردخانه های تراکمی اغلب از سیستم های سردخانه ی فریونی و یا سردخانه های آمونیاکی ساخته شده اند و هر کدام کاربردهای متفاوتی دارند.
سردخانه چگونه کار می کند؟
طریقه ی کار کردن سیکل ترید در سردخانه ها به گونه ای است که ابتدا گاز مبرد توسط کمپرسور مکش می شود. و در کمپرسورها بر اساس نوع کمپرسور، تحت فشار قرار می گیرد و فشرده می شود و طبیعتا همرا با افزایش فشار، دمای گاز نیز افزایش می یابد. این گاز پر فشار و پر حرارت دارای مقادیری روغن در خود است که پس از خروج از کمپرسور به وسیله سپراتور روغن از آن جدا می گردد و پس از جدا سازی، روغن به کارتل کمپروس بازگردانده می شود تا دوباره در کمپرسور استفاده گردد.
گازی که خروج می شود بعد از حذف روغن وارد کندانسور می شود و داخل کندانسور تا حدود زیادی حرارت آن جذب شده و به مایع یا کندانسور تبدیل می شود بعد از فرایند مایع تولید شده در مخزنی به اسم رسیور ذخیره می شود.
زمانی که رسیو پر شد و از حد تعیین عبور کرد فلوتر نصب شده روی رسیور باز می گردد و بعد مایع را به شیر انبساط وارد می کند و سپس توسط شیر انبساط به داخل اواپراتور اسپری می کند. به خاطر پایین بودن درجه جوش در مبرد ها و همچنین کم شدن فشار اواپراتورها مبرد شروع به جوشیدن می کند این فرایند به دلیل خاصیت مبردها به شدت گرماگیر می باشد و همین امر باعث می شود محیط اواپراتور و فین های نصب شده سرد گردد.
بعد از سرد شدن فین ها فن اواپراتور که از نوع الکتریکی هم می باشد شروع به کار می کند و هوای محیط را از بین فین های اواپراتور عبور می دهد که باعث سرد شدن سردخانه می گردد. سپس مبرد عبوری از اواپراتور که حالت دوفازی دارد به اکومولاتور وارد می شود تا تمام آن تبخیر گردد و اطمینان حاصل شود که مایع وارد کمپرسور نشود. این سیکل تبرید تا زمانی که دمای سردخانه به میزان دلخواه برسد ادامه پیدا می کند.
سردخانه های موجود در بازار
سردخانه ها به طور کلی به چهار دسته تقسیم می شوند:
·سردخانه خانگی مثل یخچال و فریزر
·سردخانه فروشگاهی یا مغازه ای مثل یخچال های ویترین دار(که به یخچال های فروشگاهی معروف هستند)
·سردخانه هایی که در فروشگاه های زنجیره ای و مراکز تجاری بزرگ مثل هتل ها و مراکز تفریحی به عنوان انبارگردانی استفاده می گردد.
·سردخانه های بزرگ صنعتی که در بخش های مختلف در ابعاد بزرگ تر و با توان بیشتر با هدف انبار کردن مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع سردخانه ها
انواع سردخانه بر اساس رنج دمایی
به صورت کلی سردخانه‌های بزرگ صنعتی از نظر دما به دو دستۀ سردخانه صنعتی بالای صفر و سردخانه‌های صنعتی زیر صفرتقسیم‌بندی میشوند.
عمده کاربرد سردخانه بالای صفر به جهت نگهداری میوه و دارو و لبنیات و کاربرد سردخانه زیر صفر برای نگهداری گوشت و مرغ و ماهی است. دسته سومی از سردخانه ها وجود دارد که به منظور سردکردن سریع تر مواد غذایی کاربرد دارد تونل انجماد نامیده شود. چهارمین دسته سردخانه، برای نگهداری بستنی استفاده شده و سردخانه دو مرحله ای نامیده میشود.
ما در ادامه به بررسی جزئیات بیشتر در مورد انواع سردخانه‌های صنعتی می پردازیم.
سردخانه بالای صفر
نگهداری محصولات خوراکی و دارویی در دماهای زیر صفر باعث از بین رفتن بافت شیمیایی و خواص محصولات می شود و کیفیت آن ها به طور کلی از بین می برد. در بعضی مواقع در صنایع تولیدی نیاز به اتاقکی جهت سرماسازی تا دمای معینی وجود داشته باشد. در این شرایط کارفرمایان به سراغ ساخت سردخانه‌های با دمای بالاتر از صفر می‌روند.
محدوده دمایی این سردخانه‌ها معمولاً بین مثبت یک درجه تا مثبت پانزده درجه سانتیگراد متغیر است که معمولا دما را بین مثبت 1 تا مثبت 4 درجه می گذارند. انتخاب محدوده دمایی بستگی به کارایی سردخانه و هدف اصلی از راه اندازی آن دارد. علت اصلی ساخت و استفاده از سردخانه های دما بالا این است که بخواهیم محصولات را برای مدت کوتاهی نگه داری کنیم.
البته این مورد بیشتر در رابطه با محصولات کشاورزی و انواع میوه‌ها و سبزیجات است. در این موارد بهترین گزینه این است که دمای محصولات به نقطۀ انجماد نرسد و تازگی اولیه محصول به طور کامل حفظ شود. سردخانه بالای صفر معمولاً در هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های بزرگ عرضه مواد غذایی و همچنین در نزدیکی باغات احداث میشوند.
این مدل سردخانه ها معمولا با وارد کردن تدریجی محصول و تعویض سریع آن همراه است و زمان نگهداری محصولات در این سردخانه حداقل 1 تا 2 روز و حداکثر تا 15 روز است. این مدت زمان در حداکثر حالت ممکن نباید بیشتر از پانزده روز شود. در سردخانه‌های کوتاه مدت با توجه به اینکه محصولات پیوسته در حال گردش بوده و با محصولات جدید جایگزین میشود، نیاز به ظرفیت انبارداری زیادی ندارد.
در این سرخانه‌ها محصولات تحت شرایط خاص در سردخانه نگهداری می کنند. محصولاتی که قابلیت نگه داری در این نوع سردخانه ها را دارند می توان به محصولات لبنی، پروتئینی، دارویی، گل و گیاه و … اشاره کرد و البته از این نوع سردخانه می توان برای نگهداری کوتاه مدت جهت توزیع گوشت – مرغ – ماهی استفاده کرد.
سردخانه زیر صفر
سردخانه‌های زیر صفر درست برعکس سردخانه‌های بالای صفر عمل می کنند. هدف اصلی این نوع سردخانه ها منجمد کردن محصولات خوراکی، کشاورزی و … است. میانگین دمایی سردخانه‌های زیر صفر میتواند بین منفی پنج تا منفی چهل و پنج درجه متغیر باشد؛ البته محدوده دمایی
میانگین برای این مدل سردخانه‌ها بین منفی دوازده تا منفی بیست و سه درجه سانتیگراد است و در شرایط خاصی از دماهای پایین‌تر استفاده میشود.
هدف اصلی از طراحی و ساخت سردخانه‌های زیر صفر نگهداری مواد به صورت طولانی مدت بوده است. مگر برای برخی از محصولاتی که نسبت به گرما حساسیت بالایی دارند.
سردخانه زیر صفررا معمولاً در رستوران‌ها، کترینگ‌ها، فروشگاه‌های مواد پروتئینی و همچنین در نزدیکی کشتارگاه‌ها و مراکز صید ماهی و میگو احداث می‌کنند. مواد خوراکی ای که در این مدل سردخانه‌ها نگهداری میشود می‌توان به انواع مختلف گوشت حیوانات و صیفی‌جات - مرغ منجمد – ماهی منجمد – سبزیجات –میگو- حبوبات پخته شده آماده طبخ اشاره کرد.
مهمترین دلیلی که در سردخانه‌های زیر صفر ظرفیت سرمایشی افزایش می یابد وجود دستگاه کمپرسور سردخانه است.در سردخانه‌های زیر صفر معمولاً از کمپرسورهای چند مرحله‌ای استفاده میشود. در این کمپرسورها عمل فشرده سازی سیال مبرد در چند مرحله صورت گرفته و در نتیجه گرمای سیال مبرد در هنگام خروج از کمپرسور خیلی بالا نیست.
این مورد روی عملکرد سرمایشی کمپرسور تأثیر مثبت می‌گذارد. به دلیل دمای پایین سردخانه زیر صفری در هنگام احداث می‌بایست نهایت دقت را در هوابند بودن دیواره‌ها و سقف و همینطور درب آن داشت.
سردخانه دومداره
در بسیاری از موارد ممکن است به هر دو نوع سردخانه‌های زیر صفر و بالای صفر نیاز شود. در این مواقع بهترین راه کار استفاده از سردخانه‌های صنعتی دو مداره است. در این نوع سردخانه‌ها بسته به نیاز و محصولتان میتوانید برنامه ای برای سردخانه تنظیم کنید و از آن برای دمای زیر صفر و بالای صفر استفاده کنید.
نکته ی مهمی در مورد سردخانه‌های دو مداره وجود دارد که در هر بار تعریف مجدد دمای سردخانه لازم است سردخانه را به طور کامل تخلیه کنید و تمام دیواره‌های آن ضد عفونی شود. چون ممکن است مقدار زیاد محصولات از قبل در سردخانه باقی مانده باشد و با گذشت زمان دچار پوسیدگی شود؛ که در این صورت بوی نامطبوعی ایجاد می‌کند.
اگرچه گفته میشود بهتر است برای نگهداری محصولات با دمای نگهداری متغیر از تجهیزات سردخانه‌ای مجزا استفاده شود، اما ساخت یک سردخانه مجزا می تواند برای شما هزینه‌های زیادی به دنبال داشته باشد. به این دلیل است که استفاده از سردخانه‌های صنعتی دو مدارهبه امری متداول و از نظر اقتصادی به صرفه تبدیل شده است.
تونل انجماد
تونل انجماد با هدف انجماد سریع طراحی و ساخته شد. از تونل انجماد برای انجماد کردن سریع گوشت بعد از کشتار و ماهی و میگو بعد از صید کردن مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از تونل انجماد باعث شده است که از باکتری‌ها رشد نکنند و همینطور مانع رشد میکرو ارگانیسم‌های داخل گوشت و ماهی و از فساد آنها جلوگیری می‌کند. و انجماد سریع باعث می شود گوشت و ماهی ها تازه بمانند و امکان نگهداری آنها را تا زمان طولانی میسر می‌کند. رنج دمایی در داخل تونل انجماد بین 38- تا 40- درجه سانتیگراد می‌باشد.
معمولا بستنی ها را در دمایی پایین‌تر از 18- درجه سانتیگراد نگهداری می کنند. بستنی به علت داشتن چربی و خامه و در برخی موارد به علت وجود
نمک در ترکیباتش، نیاز به دمایی پایینی دارد تا بتوانند شکل خود را به خوبی حفظ کنند و اصلا نرم نشوند. معمولا برای نگهداری بستنی در ابعاد بزرگ از کمپرسورهای دو مرحله ای استفاده میشود.
انواع سردخانه بر اساس ساختار و ابعاد
سردخانه ها را بر اساس نوع ساختار و اندازه می توان به چهار دسته تقسیم بندی کرد:
·سردخانه متحرک
·سردخانه اتاقی(سردخانه کوچک)
·سردخانه صنعتی
سردخانه کانکسی
سردخانه متحرک
سردخانه های متحرک معمولاً با هدف توزیع مواد غذایی و دارویی به نقاط شهرهای مختلف و مراکز عرضه محصولات غذایی مانند هایپرمارکت‌ها و داروخانه‌ها و همچنین صادرات به کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. سردخانه های متحرک بهترین گزینه برای سوله یا فضاهای باز است که به جای استفاده از دیوارهای اتاق، از کانتینر و یا سازه فلزی استفاده میشود.
این مدل سردخانه‌ها برای جا به جایی از وانت بارها و کشنده‌های سنگین استفاده میشود و قابلیت تغییر دما به زیر صفر و همچنین بالای صفر را نیز دارند. بسته به حساسیت بالای دمای نگهداری محصول سردخانه متحرک میتواند دارای یک سیستم پیشرفته باشد تا در زمانی که یک سیستم سردخانه خراب شد سیستم‌های دیگر شروع به کار کند و از خرابی و فشار محصولات جلوگیری نماید.
سردخانه اتاقی (کوچک)
سردخانه اتاقی یا کوچک برای انجماد و نگهداری انواع مواد غذایی، میوه، لبنیات، محصولات پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، میگو، سوسیس و کالباس نگهداری میشود. این مدل سردخانه ها بیشتر در فروشگاه های مواد غذایی – رستوران ها – هتل ها و... مورد استفاده قرار می گیرد.
سردخانه کوچک در هر دو نوع بالای صفر و زیر صفر طراحی و ساخته میشوند. سردخانه های اتاقی به این صورت است که یک اتاق درون ساختمان در ابتدا به کمک ساندویچ پانل عایقکاری شده و توسط تجهیزات سرمایشی درون آن نصب میشوند. سردخانه های اتاقی معمولا برای راه اندازی سردخانه های کوچک استفاده می شود.
سردخانه صنعتی
به سردخانه‌های بزرگ با وسعت زیاد و حجم نگهداری بالا سردخانه صنعتی گفته میشود. از سردخانه های صنعتی به منظور نگهداری و انبار حجم زیادی مواد غذایی یا دارویی استفاده می شود. سردخانه های صنعتی دارای اندازه های بسیار بزرگی می باشند و معمولا از اتاق های زیادی تشکیل شده اند که سرمای هر اتاق متناسب با مواد غذایی آن قابل تنظیم می باشد.
سردخانه های صنعتی انبارنگهداری مواد غذایی فاسد شدنی شهر که باغداران بزرگ و توزیع کنندگان گوشت و مرغ محصولات خود را در آن نگهداری می‌کنند و همچنین برای ذخیره کردن مواد غذایی مثل انواع میوه، خشکبار و... درتناژهای بالا استفاده می شود. این انبار ها بسته به شرایط از سیستم فریونی و یا آمونیاکی بهره گیری می‌کنند. سردخانه صنعتی در دو رنج دمایی بالای صفر و زیر صفر طراحی و ساخته میشوند. سردخانه صنعتی معمولاً در نزدیکی باغ‌ها، مراکز صید و مراکز کشتار دام ساخته میشود
سردخانه کانکسی
اگر فضای کافی و لازم برای نصب یک سردخانه ندارید و یا به یک سردخانه کوچک نیاز دارید بهترین گزینه برای شما سردخانه کانکسی می باشد. این سردخانه همانگونه که از اسم آن مشخص است قابل حمل می باشد و می توان در صورت نیاز به جابجایی آن را به راحتی جابجا کنید. در سردخانه کانکسی از کانتینر یا سازه فلزی بجای دیوار های اتاق استفاده می شود.
کاربرد دیگر سردخانه های کانکسی استفاده در کشتی‌ها، شناورها و همچنین سکوهای نفتی جهت نگداری مواد غذایی می باشد و البته سردخانه کانکسی محدود کشتی ها و سکوهای نفتی نمی باشد از آن ها در محل هایی که زیاد به جابجایی نیاز دارند مورد استفاده قرار می گیرد.
سردخانه‌های کانتینری معمولاً در دو اندازه 20 فوت و 40 فوت طراحی و تولید میشوند اما با توجه به شرایط و درخواست مشتری امکان طراحی و تولید سردخانه کانکسی در ابعاد و اندازه‌های مختلف وجود دارد.
انواع سردخانه بر اساس نوع اتمسفر
سردخانه کنترل اتمسفر
سردخانه کنترل اتمسفر برای حفظ و نگهداری طولانی مدت بعضی از مواد ساخته شده که نیازمند داشتن شرایط خاصی از نظر ترکیب هوای درون اتاق می باشد .از جمله این شرایط کاهش غلظت اکسیژن یا اتیلن است. برای این کار در سردخانه کنترل اتمسفر میزان اکسیژن و مانند اتیلن مرتب کنترل شده و در صورتی که میزان آن از حد معین شده‌ای بیشتر باشد به کمک روش‌هایی آن را کاهش می‌دهند. برای کاهش میزان اکسیژن سردخانه دو روش عمده وجود دارد.
- در روش اول دی اکسید کربن از مخزن مجاور اتاق به داخل تزریق شده و ترکیب هوا را تغییر می‌دهد.
- در روش دوم برخی ترکیبات هوا به کمک فیلترهایی خاص از هوا جدا شده و از اتاق خارج میشوند. به کمک این روش از فاسد شدن مواد غذایی جلوگیری می کند و شرایط برای نگهداری طولانی مدت آنها فراهم میشود.
در سردخانه کنترل اتمسفر میزان اکسیژن و برخی از گازهای دیگر مانند اتیلن مرتب در حال کنترل شدن است و در صورتی که میزان آن از حد تعیین شده بیشتر باشد به کمک روش‌های موجود آن را کاهش می‌دهند. سبزیجات و میوه‌ها دارای تنفس هستند و برای این کار اکسیژن مصرف می‌کنند و دی‌اکسید کربن آزاد می‌کنند، در نتیجه این فرآیند محصولات زودتر می‌رسند و فاسد میشوند.
برای کاهش این روند می‌بایست میزان اکسیژن یا اتیلن موجود در سردخانه را تا حد امکان کاهش داد تا میوه و سبزی در شرایط بهتر و مدت زمان بیشتری تازه بماند و فاسد نشود.
انواع سردخانه ها براساس نوع محصولات نگهداری
سردخانه‌های مخصوص صنایع گوشتی
سردخانه‌های مواد غذایی صنایع گوشتی، در اطراف کشتارگاه‌ها احداث میشوند. ظرفیت اتاق‌های نگهداری گوشت منجمد معادل کشتار 60 شیفت و اتاق‌های نگهداری گوشت سرد معادل دو روز کشتار است. معمولاً کشتار هر شیفت کشتارگاه حدود 30 تا 50 تن است که در این حالت ظرفیت سردخانه 2000 تا 3000 تن می‌باشد. پیشنهاد میشود در صورت کشتار شیفتی 30 تن، سردخانه یک طبقه و 50 تن، سردخانه چند طبقه ساخته شود. برای نگهداری گوشت به صورت تازه باید سالن مجهز به ریل نقاله‌ای با چنگک باشد.
سردخانه‌های صنایع لبنیاتی
این سردخانه‌ها معمولاً در محدوده ی کارخانه‌های لبنیاتی (تهیه شیر) ساخته میشوند. معمولاً شیر با درجه حرارت 20 درجه سانتیگراد وارد شده و تا 2 درجه سانتیگراد سرد میشود. در این نوع سردخانه‌ها، باید از اتاق‌های سرد مطابق با تولید و نوع مواد و تهیه سرشیر، خامه، ماست و غیره در نظر گرفته شود.
سردخانه های مخصوص نگهداری میوه و سبزی
این نوع سردخانه ها معمولاً در مناطق تولید میوه (باغ ها) و یا مصرف کننده میوه، سردخانه های مخصوص میوه و سبزی طراحی و ساخته میشود. در چنین سردخانه‌هایی معمولاً اتاق سردکن مورد استفاده قرار می گیرد. میوه با درجه حرارت کمتر از 15 درجه سانتی گراد مستقیماً وارد اتاق نگهداری میشود و حداکثر ورود روزانه میوه به سالن، 8% ظرفیت اتاق است. در صورتی که بخواهید میوه منجمد به مدت زیاد نگهداری شود باید اتاق های مخصوص انجماد در نظر بگبرید.
تعداد اتاق‌ها و ظرفیت آنها بستگی به نوع میوه دارد. به هیچ وجه نباید میوه و سبزیجات را در یک اتاق کنار هم نگهداری کرد و یا میوه‌های معطر مثل پرتقال، لیمو، گرمک و خربزه را با دیگر میوه‌ها در یک جا انبار کرد. مثلا برای نگهداری انگور که نیاز به گوگرد دارد باید اتاق مخصوص در نظر گرفت. در سردخانه‌ای که ظرفیت آن بیش از 5000 تن است، پیشنهاد میشود ظرفیت هر یکی از مهمترین نکاتی که در سردخانه‌های مخصوص میوه در ایران رعایت نمی شود عدم سورت شدن و ضدعفونی کردن قبل از بسته بندی است که باعث میشود میوه‌های ضرب دیده در موقع چیدن، با توجه به رطوبت بالا در سالن‌های نگهداری، شروع به فاسد شدن کنند و میوه‌های سالم را نیز آلوده کند.
و همچنین به دلیل عدم دقت در ثابت نگه داشتن درجه حرارت و رطوبت، در بیشتر اوقات تا نیمی از میوه‌ها قابل استفاده نیست و انرژی مصرف شده برای نگهداری به هدر می‌رود. البته در بعضی از سردخانه‌هایی که در اطراف باغ‌ها احداث میشوند، حوضچه‌هایی جهت سرد شدن و ضدعفونی کردن در نظر گرفته میشود و میوه‌ها پس از سورت شدن بسته‌بندی و از طریق پیش سردکن وارد سالن‌های نگهداری میشوند. در این سردخانه‌ها فاسد شدن به حداقل می‌رسد.
سردخانه‌های مخصوص ماهی
ظرفیت سالن‌های این نوع سردخانه، بستگی به زمان عمل‌آوری، زمان بارگیری و تخلیه دارد. مدت سرد کردن ماهی به نوع سرد کردن و درجه حرارت اتاق و فرم و اندازه ماهی بستگی دارد. اگر سرد کردن ماهی به وسیله یخ انجام گیرد، حتماً باید یخ ساز و اتاق نگهداری یخ را به میزان مصرف 4 الی 6 روز در نظر گرفت.
نحوه طراحی سردخانه
برای انتخاب سردخانه مناسب ابتدا باید نوع سردخانه از لحظ ظاهر و دمای بالای صفر یا زیر صفر و محصول مورد نیاز و رطوبت مناسب، حجم بارگیری، مدت زمان نگهداری، روش بارگیری، عمل آوری و تکنولوژی آن، روش نگهداری محصول، مسیر تردد وسایل حمل و نقل و استفاده از عناصر استاندارد ساختمانی چون پی‌ها، دیوارها، سقف‌ها و غیره را در نظر گرفت.
بعد از انتخاب نوع سردخانه باید حجم محصول، شرایط آب و هوایی و مکان نصب و قرار گیری سردخانه را در نظر بگیریم. حالا با رعایت کردن این نکات می توان یک سردخانه مناسب با ظرفیت برودتی و با توجه به شرایط طراحی نمود.
برای طراحی یا انتخاب سردخانه مناسب باید به نکات مهمی توجه کرد:
·شرایط آب و هوایی
·محل قرار گیری
·نوع سردخانه (بالای صفر یا زیر صفر)
·مدل سردخانه
·نوع و حجم محصول
با داشتن نوع و حجم محصول می توان ظرفیت سردخانه و مساحت آن را تعیین نمود. طراحی سایر تجهیزات سردخانه اعم از نوع و توان کمپرسور، کندانسور، اواپراتور و غیره همگی با توجه به ظرفیت سردخانه و شرایط آب و هوایی نیز صورت می گیرد. سردخانه‌هایی که ظرفیت بارگیری آنها کمتر از 5000 تن باشد، معمولاً به صورت یک طبقه و سردخانه‌هایی که ظرفیت آنها بیش از 5000 تن باشد، به صورت چند طبقه‌ای ساخته میشود.
.ولی به خاطر موقعیت محل، ممکن است حتی سردخانه به ظرفیت 3000 تن نیز در دو طبقه یا بیشتر ساخته شود. در صورتی که از مصالح ساختمانی سنتی استفاده می کنید طول و عرض اتاق‌ها باید ضریبی از 6 متر باشد. در سردخانه‌های متوسط و بزرگ یک طبقه‌ای حداکثر عرض 24 متر پیشنهاد میشود. مربع مستطیل‌های ساختمانی (فاصله ستون‌ها) 12×6 متر یا 18×6 متر است. برای سردخانه‌ای با ظرفیت کمتر از 600 تن، پیشنهاد میشود از مربع مستطیل‌های ساختمانی 6×6 استفاده شود. ارتفاع اتاق‌ها (فاصله بین کف تا زیر سقف) برای سردخانه‌های یک طبقه‌ای، بهتر است 6 متر یا بیشتر باشد.
برای ظرفیت کمتر از 600 تن، 4/8 متر و حداقل 3/6 متر پیشنهاد میشود. در سردخانه‌های چند طبقه‌ای ارتفاع 4/8 الی 5/4 متر است.
سردخانه هایی که ظرفیت آنها کمتر از 5000 تن باشد، معمولاً به صورت یک طبقه و سردخانه‌هایی که ظرفیت آنها بیش از 5000 تن باشد، به صورت چند طبقه‌ای ساخته میشود. ولی به خاطر موقعیت محل، ممکن است حتی سردخانه به ظرفیت 3000 تن نیز در دو طبقه یا بیشتر ساخته شود.
نوع بدنه سردخانه
ساندویچ پانل یکی از بهترین روش هایی است که سال ها مورد استقبال مردم قرار گرفته و بهترین گزینه برای ساخت سردخانه می باشد ساندویچ پانل یک ساختار سبک و مرکب است که از دو طرف به دو لایه محدود شده و در وسط یک لایه عایق قرار داد. ماده عایق، بسیار نرم، سبک و دارای خواص فیزیکی مناسب است. ساندویچ پانل‌ها به طور کلی به دو دسته سقفی و دیواری تقسیم میشوند.
ماده عایق به کار رفته در پانل‌های ساندویچی، معمولاً از جنس‌های پلی اورتان، پلی استایرن و پشم سنگ است. پانل‌ها به صورت نر و مادگی ساخته میشوند که باعث سادگی در اتصال و نصب میشود.
مزایای ساندویچ پانل
مهمترین مزایای استفاده از ساندویچ پانل‌ها در طراحی سردخانه:
وزن سبک و کمی که دارند باعث میشود فونداسیون و سازه را نیز به همین نسبت سبک‌تر در نظر گرفت. وزن پانل‌ها، با توجه به عایق به کار رفته در آنها، بین 10 تا 20 کیلوگرم بر مترمربع می‌باشد.سرعت در حمل و نقل آن و سهولت نصب در ارتفاع.ساخت پانل‌ها به صورت نر و مادگی که باعث سهولت در هنگام نصب میشود.
مقاومت زیادی در برابر نیروهای ناشی از زلزله نشان می دهد.عایق حرارتی، صوتی و رطوبتی.دستیابی به فضای مفید بیشتر به علت ضخامت ناچیز.صرفه‌جویی زیاد در هزینه های زیرسازی و اسکلت ساختمان‌های بلند به دلیل وزن اندک سقف و دیوار.زیبایی محصول و داشتن تنوع رنگی.سهولت در نگهداری و نظافت.مناسب برای تمام شرایط آب و هوایی به خصوص در ایران اعم از خشک، کویری، معتدل، شرجی و کوهستانی.
درب سردخانه
درب سردخانه تنها راه ورود و خروج به داخل سردخانه می باشد. درب‌های مورد استفاده در سردخانه‌ها، با توجه به عرض راهرو و نوع وسایل حمل و نقل کالا انتخاب میشوند. در سردخانه، هم درب‌های لولایی و هم درب‌های کشویی وجود دارند. درب‌های سردخانه باید کاملاً هوابند باشند تا از ورود هوای گرم به داخل سردخانه و از هدر رفت انرژی جلوگیری کنند.
درب‌های سردخانه می‌توانند مجهز به هیتر یا گرمکن باشند تا برودت بالای داخل محیط سردخانه باعث یخ زدگی درب‌ها و اخلال در باز و بسته شدن آنها نشود. لایه میانی درب سردخانه نیز مانند بدنه دارای عایق حرارتی می‌باشد. عایق مورد استفاده در درب‌های سردخانه معمولاً از نوع پلی یورتان تزریقی می‌باشد.
کمپرسور
کمپرسور سردخانه مهمترین نقش را در سیستم برودتی و سردخانه ایفا می کند و عامل اصلی حرکت مبرد و اختلاف فشار در مدار تبرید است که وظیفه اصلی آن فشرده‌سازی گازهای مورد بهره و استفاده می باشد و در حین انجام عمل فشرده‌سازی توسط این کمپرسورها، دمای گاز نیز تا حدودی افزایش پیدا می کند. در ساخت سردخانه بسته به ظرفیت برودتی و رنج دمایی آن از سه نوع کمپرسور اسکرال، سیلندر پیستونی و اسکرو استفاده میشود.
کندانسور
یکی دیگر از بخش‌های اصلی مدار سرمایش سردخانه کندانسور است که وظیفه کندانسور دفع حرارت بالای مبرد و تقطیر آن می‌باشد. محاسبه و طراحی دقیق کندانسور تأثیر بسزایی در عملکرد و طول عمر سردخانه دارد. سطح تبادل حرارتی کندانسور سردخانه رابطه مستقیمی با دمای محیط دارد، به این معنا که اگر دمای محیط بالا باشد سطح تبادل کندانسور می‌بایست بیشتر و درصورتیکه دمای محیط پایین باشد سطح تبادل کویل کمتر خواهد بود. بعنوان مثال کندانسور سردخانه با ظرفیت برودتی مشخص در شهر اهواز بزرگتر از کندانسور سردخانه با همان ظرفیت برودتی در شهر اردبیل خواهد بود.
اواپراتور
یکی دیگر از بخش‌های اصلی سردخانه اواپراتور آن می باشد که در داخل اتاقک سردخانه ها نصب میشود. نتیجه عملکرد سیستم برودتی در نهایت در اواپراتور مشخص میشود و موجب سرد شدن داخل اتاقک سردخانه میشود. اواپراتور سردخانه از یک کویل فین و تیوب و فن آکسیال تشکیل شده است.
وظیفه فن به حرکت درآوردن هوای داخل سردخانه و عبور دادن آن از روی کویل اواپراتور می‌باشد. این عمل باعث افزایش راندمان اواپراتور و کوچک شدن توان برودتی مورد نیاز میشود. اواپراتورها دارای لوله تخلیه آب تقطیر شده بر روی سطح کویل هستند. این لوله که به لوله درین شناخته میشود، می‌بایست آب تقطیر شده را به بیرون هدایت کند. در اواپراتور سردخانه‌های زیر صفری لوله درین مجهز به هیتر می‌باشد تا آب در مسیر تخلیه یخ نزند و مسیر تخلیه بسته نشود.
اواپراتور بسته به ظرفیت سرمایشی و رنج دمایی (زیر صفر یا بالای صفر) مورد نیاز طراحی و تولید میشود. در سردخانه هایی که چند اواپراتور دارند جانمایی و محل مناسب نصب و فاصله اواپراتورها از اهمیت بسیاری برخوردار است و عدم توجه به این موضوع باعث ایجاد اختلال در عملکرد سیستم های سرمایشی سردخانه می شود.
در هنگام نصب اواپراتور می‌بایست به شکلی باشد که به صورت مساوی هوا در کل اتاق سردخانه توزیع شود و اصطلاحاً نقطه کور وجود نداشته باشد. در جانمایی و نصب قفسه‌ها و محصولات ذخیره شده در داخل سردخانه نباید جلوی مسیر هوادهی فن اواپراتور مسدود گردد.
مبرد
وظیفه مبرد جذب گرمای هوای داخل سردخانه و محصولات را دارد و در داخل سیکل تبرید در جریان است. مبرد یا گاز دارای تنوع بسیار بالایی هستند.
رنج دمای مورد نیاز در سردخانه، فشار کاری و اثرات زیست محیطی از عواملی است که باعث انتخاب مبرد مناسب جهت یک سردخانه میشود.
تعمیر و نگهداری اصولی سردخانه
تعمیر و نگهداری سردخانه مهمترین مسئله ای است که باید به توجه داشت. توجه به نگهداری و تعمیرات و سرویس به موقع سردخانه باعث افزایش طول عمر و راندمان سیستم و کاهش هزینه‌های بهره‌برداری می‌گردد.
قیمت انواع سردخانه
مهمترین عوامل تاثیرگذار در قیمت سردخانه
مهمترین عامل در تعیین قیمت سردخانه اندازه ی آن و انتخاب درست قطعات و بکارگیری تجهیزات با کیفیت می باشد که این عامل می تواند باعث کم شدن هزینه ها و صرفه جویی در زمان ساخت و هزینه های پس از ساخت می شود.
قیمت سردخانه به چند عامل کلیدی زیر بستگی دارد:
·میزان دمای سردخانه (دمای سردخانه ها به دو دسته زیر صفر و بالای صفر تقسیم می شود که دمای سردخانه ها مهمترین و اساسی ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت سردخانه ها می باشد. )
· ابعاد سردخانه (این ابعاد هر چه بزرگتر باشد هزینه ساخت هم می تواند بالاتر برود.)
نوع و برند کمپرسور(کمپرسور ها دارای نوع های مختلفی هستند مانندهرمتیک، سمی هرمتیک، پیستونی، اسکرو و... که همین نوع برند و کیفیت· کمپرسور در قیمت سردخانه نقش مهمی دارد.)
·موتور سردخانه یا کمپرسور سردخانه
·ساندویج پنل ابعاد و نوع درب سردخانه (امروزه از ساندویچ پانل ها و درب های پلی یورتان برای ساخت این محصولات استفاده می شود که برند آنها می تواند بر قیمت سردخانه تاثیرگذار باشد.)
·برق مصرفی (برای ساخت سردخانه استفاده از برق سه فاز از نظر صرفه جویی در هزینه های برق می باشد و همچنین بسیار مقرون به صرفه تر می باشد. البته ساخت سردخانه های کوچک با برق تک فاز ممکن است ولی باعث افزایش قیمت سردخانه می شود.
·تابلو برق (تجهیزات تابلو برق سردخانه می تواند از برندهای زیمنس، اشنایدر، هیوندای و ... باشد.)
·شیرآلات و کنترآلات (برند و کیفیت شیرآلات و کنترل آلاتی که در ساخت سردخانه مورد استفاده قرار می گیرند در قیمت سردخانه می تواند مؤثر باشد.)
· کیفیت نصب(طراحی و نصب اصولی و مهندسی سردخانه ها از عوامل مهم مؤثر در قیمت ساخت سردخانه می باشد.)
·اواپراتور و کندانسور(نوع برند و کیفیت ساخت اواپراتور و کندانسور در قیمت سردخانه مؤثر هستند.
نحوه انتخاب صحیح و طراحی سردخانه
برای انتخاب درست سردخانه شما باید نوع سردخانه از لحظ ظاهر و دمایی (بالای صفر یا زیر صفر) و محصول مورد نیاز را در نظر داشته باشیم. بعد از انتخاب مدل مناسب سردخانه باید حجم محصول، شرایط آب و هوایی و محل نصب و قرار گیری سردخانه را در نظر بگیریم. حال با داشتن این موارد می توان یک سردخانه مناسب با ظرفیت برودتی مناسب و با توجه به شرایط را طراحی نمود.
مهمترین عوامل برای خرید یا طراحی سردخانه مناسب
· شرایط آب و هوایی
·محل قرار گیری
·نوع سردخانه
(بالای صفر یا زیر صفر)
·مدل سردخانه
·نوع و حجم محصول
با داشتن نوع و حجم محصول می توان ظرفیت سردخانه و مساحت آن را تعیین نمود. طراحی سایر تجهیزات سردخانه اعم از نوع و توان کمپرسور، کندانسور، اواپراتور وغیره همگی با توجه به ظرفیت سردخانه و شرایط آب و هوایی نیز صورت می گیرد.
سخن پایانی
سردخانه های صنعتی امروزه به شکل های گسترده ای مورد استفاده در صنایع مختلف، باغ داران، تجارت کنندگان و تولیدکنندگان قرار می‌گیرد.
با گذر زمان سردخانه ها جایگاه خوبی در صنایع کشاورزی، دارویی، غذایی و … پیدا کرند. هدف اصلی ساخت سردخانه ها نگهداری کوتاه مدت یا طولانی مدت از مواد غذایی و محصولات تولیدی بوده است. بطور کلی با پیشرفت جوامع بشری و افزایش جمعیت و صنعتی شدن، شهرها نیاز به نگهداری و ذخیره‌سازی مواد غذایی به عنوان یک الزام، مورد توجه قرار گرفت. سردخانه ها به عنوان مهمترین و اصلی‌ترین تجهیزات انجماد و نگهداری مواد غذایی مطرح هستند.
دما، رطوبت و میزان اکسیژن موجود در سردخانه تأثیر مستقیم و در کیفیت و مدت زمان نگهداری مواد غذایی دارد. از نظر ابعادی و ساختاری، سردخانه‌ها می‌توانند کوچک، صنعتی و متحرک باشند که بسته به حجم ذخیره‌سازی و نیاز مصرف کنندگان، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سردخانه‌ها در صنایع دارویی و الکترونیکی هم استفاده میشود.
در طراحی و ساخت سردخانه، نوع و حجم محصول، دمای نگهداری، شرایط محل نصب سردخانه، میزان تردد در طول شبانه روز و تجهیزات موجود در داخل سردخانه مهم هستند و می‌بایست در نظر گرفته شوند.