ترموستات یخچال چیست؟ - کاربرد و انواع آن - الکتروبهمن

ترموستات یخچال چیست؟

ترموستات یخچال (دماپای) وسیله ای است که وظیفۀ کنترل و تنظیم کردن دمای داخل یخچال را به عهده دارد. زمانی که کمپرسور یخچال شروع به فعالیت می کند، سیال مبرد در داخل اواپراتور شروع به گردش کرده، در نتیجه دمای درون یخچال پایین می آید. ترموستات یخچال قطعات مکانیکی ای هستند که وظیفۀ قطع و وصل جریان را در یخچال ها بر عهده دارند و با این عمل دمای محفظۀ یخچال را تنظیم می کنند.

مقاله آموزشی: هزینه ساخت سردخانه چگونه محاسبه می شود؟

آشنایی بیشتر با ترموستات یخچال

ترموستات یخچال که نام دیگر آن رله دما و یا کنترلر نیز می باشد، وسیله ی مکانیکی است که پشت یخچال و در کنار محفظۀ کمپرسور نصب می شود. این قطعه وظیفه دارد تا چگونگی عملکرد کمپرسور یا موتور یخچال را مدیریت نماید. 

دماپاها یا ترموستات یخچال به صورت غیر مستقیم مسئولیت تنظیم دمای محفظۀ یخچال و ثابت نگه داشتن آن ها را به عهده دارد و این کار را با روشن و خاموش کردن های پشت سرهم کمپرسور انجام می دهد. تمامی یخچال ها از یخچال های قدیمی گرفته تا یخچال های پیشرفته ی امروزی و حتی یخچال های صنعتی دارای سیستم تنظیم دما می باشند. 

وقتی که یخچال شروع به کار کردن می کند، سیکل تبریدی یخچال فعال شده و دمای محفظه را تا مقدار تعیین شده پایین می آورد. سپس از اینکه به دمای مورد نظر برسد، سیستم سرمایشی یخچال باید توانایی کنترل این دما را داشته باشد و دمای محفظه را پیوسته در همین مقدار تعیین شده ثابت نگه دارد.

 با هر دفعه باز و بسته شدن درب یخچال مقداری از گرما وارد آن می شود و از طرفی دمای محیط نیز به هر ترتیب باعث بالا رفتن دمای محفظۀ داخلی یخچال می شود. در نتیجه هر باری که دمای درون محفظه بالاتر از میزان تعیین شده برود، رله دما به کمپرسور دستور می دهد که مجدداً شروع به کار کند. زمانی که دمای مورد نظر دوباره حاصل شود، دماپا این بار فرمان به قطع جریان کمپرسور داده و چرخۀ سرمایشی را متوقف می کند. این تمام کاری است که کنترلر در یخچال ها انجام می دهد.

در یخچال های قدیمی تنظیم دما به صورت دستی صورت می گرفت. اما امروزه برای تنظیم دما از نمایشگرهای دیجیتال استفاده می شود.

آشنایی با انواع ترموستات های یخچال

آشنایی با ساز و کار ترموستات خیلی ضروری نیست. اما مطلع بودن از برخی نکات درباره کارکرد ترموستات به شما کمک می کند تا در صورت خرابی ترموستات یخچال فریزر بتوانید خیلی سریع عیب و ایراد آن را پیدا کنید و آن را تعویض و یا تعمیر کنید. اساس کار کلی دما پا ها، قطع و وصل جریان کمپرسور است. اما همین کار ساده را به روش های متفاوتی می توان انجام داد. به همین خاطر در طراحی آن ها از دستور العمل های مختلفی برای قطع و وصل جریان استفاده می شود. 

مقاله آموزشی: نصب و راه اندازی انواع سردخانه

کنترلرهای امروزی به دو شکل طراحی می شوند: قطبی - الکتریکی 

ترموستات های دو قطبی

ساده ترین نوع از انواع ترموستات های امروزی، ترموستات های دو قطبی مشهور هستند. در طراحی رله دمای دو قطبی از دو فلز رسانا با ضریب انبساطی متفاوت استفاده می شود.

 این دو فلز به یکدیگر چسبیده، در تماس با دمای محفظۀ درونی یخچال قرار می گیرند. تفاوت ضریب انبساط این دو فلز سبب می شود تا در زمان تغییر دما یکی از این دو سریع تر واکنش نشان دهد و مثلاً با بالا رفتن دما دچار انبساط شود.

 که در نتیجه کلید دماپا وصل شده و کمپرسور شروع به کار کردن می کند. با شروع به کار کمپرسور دوباره دمای محفظۀ یخچال پایین می آید و فلز کنترلر این بار دچار انقباض می شود. که نتیجۀ این انقباض نیز قطع شدن جریان کمپرسور خواهد بود.

ترموستات های دیجیتالی یا الکتریکی

امروزه اکثر ترموستات ها از نوع دیجیتالی یا الکتریکی می باشند. در این دماپا ها از یک فلز نیمه هادی کمک گرفته می شود. فلزی که تحت تأثیر دماهای مختلف قدرت رسانایی متفاوتی داشته باشد. در کنار این فلز نیمه هادی از یک ریزپردازنده نیز در طراحی کنترلر های دیجیتال کمک گرفته می شود.

این ریزپردازنده وظیفه دارد تا رابطۀ دمایی بین فلز نیمه هادی و دمای داخلی محفظه را به شما اطلاع دهد. همچنین این ریزپردازنده به نوعی رابط الکتریکی ترموستات و کمپرسور نیز به شمار می رود. به طوری که با بالا رفتن دمای یخچال دست به مقایسۀ دمای تنظیم شده و دمای محفظه می کند و سپس به کمپرسور یخچال دستور می دهد که شروع به کار کند. با تثبیت شدن دما نیز یک بار دیگر این رله دما است که دستور قطع جریان را صادر می کند.

خرابی رله دما را باید همیشه جدی گرفت

یکی از بزرگترین مشکلاتی که امکان دارد به مرور زمان برای یخچال فریزر شما به وجود بیاید، خرابی ترموستات آن می باشد. اگر با خرابی ترموستات روبرو شوید،  اولین کاری که باید کنید، تعمیر و یا تعویض آن است. اگر ترموستات یخچال دچار مشکل شده و کمپرسور یخچال به صورت مستمر کار کند، در درجۀ اول باعث پایین آمدن بیش از اندازۀ دمای یخچال می شود.

که این عمل روی کیفیت محصولات غذایی داخل یخچال تأثیر نامناسبی می گذارد. از طرفی در مدار قرار گرفتن موتور کمپرسور به صورت مستمر می تواند باعث خرابی این قطعه و سوختن موتور یخچال نیز بشود که در این صورت خسارت بیشتری را برای شما به بار خواهد آورد. نقطۀ مقابل این اتفاق هم زمانی است که کنترلر دچار مشکل شده باشد و کمپرسور کلاً به کار نیفتد. در این حالت نیز طبیعتاً باید خیلی زود به سراغ تعمیر رله دما بروید. زیرا با کار نکردن موتور یخچال، دمای آن بالا رفته و مواد داخلش فاسد می شود.

مقاله آموزشی: 

علائم خرابی ترموستات یخچال

چگونه متوجه شویم ترموستات یخچال فریزر ایراد پیدا کرده و نیاز به تعمیر یا تعویض دارد. برای این کار باید به بعضی از علائم توجه کرد:

• اگر احساس می کنید دمای محفظۀ درونی یخچال، با دمای مد نظر شما متفاوت است و عمل سرمایش به درستی در یخچال صورت نمی گیرد، می توانید به عملکرد صحیح ترموستات یخچال نیز شک کنید. چون با از کار افتادن رله دما یا بد کار کردن آن کمپرسور در مواقع لازم شروع به کار نکرده و دمای محفظه فریزر بالا می رود.

• اگر فکر می کنید موتور یا کمپرسور یخچال زیادی کار می کند و به صورت مداوم از بخش کمپرسور صدا می شنوید، احتمالاً رله دما از کار افتاده است.

• شنیدن صدایی شبیه به کلیک از یخچال به صورت پیاپی نیز یکی دیگر از نشانه های خرابی کنترلر است. زمانی که دماپا فرمان قطع و وصل جریان را به کمپرسور ارسال می کند، صدایی شبیه کلیک شنیده می شود. اگر دماپا به نحو صحیحی عمل نکند، این صدای کلیلک می تواند به صورت مداوم و پیاپی شنیده شود. بدون اینکه موتور یا کمپرسور شروع به کار کند.

• اگر کمپرسور یخچال را لمس کرده اید و احساس کردید دمای آن زیادی پایین آمده، به این معنی است که کمپرسور مدتی است که کار نکرده و احتمالاً برق به آن نمی رسد. که این مورد می تواند یکی از علائم خرابی ترموستات باشد.

نحوه محافظت از ترموستات یخچال

در کل هر عملی که باعث بالا رفتن بی جهت محفظۀ درونی یخچال شود، می تواند روی عملکرد دماپا اثر منفی بگذارد و به مرور آن را تضعیف کند و باعث خرابی آن شود.

با رعایت کردن این نکات می توانید به عملکرد بهتر رله دما و تمامی قطعات کمک بسیاری کنید :

از باز و بسته کردن بی دلیل درب یخچال حتما خودداری کنید

 باز و بسته کردن درب یخچال سبب می شود به خاطر اختلاف دمای بیرون و درون آن، انتقال حرارت صورت بگیرد و دمای یخچال بسیار بالا رود. و در نتیجه ترموستات فریزر وارد عمل شده، دستور به روشن شدن کمپرسور می دهد.

دمای محیط اطراف روی دمای درون یخچال نیز تأثیر گذار است

 در فصل های سرما و گرما ضروری است محدوده دمایی مشخصی برای یخچال خود مشخص کنید. بهتر است مکان قرارگیری یخچال دمای متعادلی داشته باشد. مثلاً کنار گاز  اصلاً مکان خوبی برای گذاشتن یخچال نمی باشد

از گذاشتن غذای گرم در داخل یخچال اجتناب کنید 

 این کار باعث می شود که تاثیر بدی روی کیفیت غذا بگذارد و همچنین باعث بالا رفتن دمای درون یخچال می شود. که رله دما باید برای تنظیم دما دوباره وارد عمل گردد.

طریقه ی تعویض ترموستات یخچال

رله دما یکی از مهمترین قطعات تمامی یخچال ها می باشد. که این قطعه ساختار عجیب و پیچیده ای ندارد اما از بخش های مختلفی ساخته می شود. که همین موضوع مسئلۀ تعمیرات آن ها را پیچیده تر می کند. به همین دلیل بهتر است برای عوض کردن ترموستات یخچال یا تعمیر آن از یک تعمیرکار متخصص باید کمک گرفت.

 تعویض نکردن به موقع ترموستات یخچال باعث صدمه دیدن کمپرسور یخچال، اواپراتور و حتی سوختن موتور آن می شود. علاوه بر آن اگر به موقع خرابی ترموستات را تشخیص ندهید و اقدام به تعویضش نکنید، تمامی مواد غذایی موجود در یخچال از سرما یا گرمای بیش از حد دچار خرابی می شوند و هرینه های سنگینی بر دوش شما قرار می گیرد.